Totempalen zijn de monumentale sculpturen die de oorspronkelijke bewoners van Noord-Amerika sneden uit grotere boomstammen, voornamelijk rode ceders. Vervolgens werden deze beschilderd. Met name de indianen aan de noordwestkust van Amerika hebben van oudsher totempalen gemaakt.
Het woord totem is afgeleid van het woord van de Algonquin woord “odoodem”, wat iets betekent als “verwantschap binnen een groep”. De symbolen die de totempaal dus uitdrukt staan vaak voor de gemeenschappelijke waarden, culturele overtuigingen en historie van de stam. Ook kan een totempaal een gedenkteken zijn, een manier om iemand te bespotten of als welkomstteken voor bezoekers.
Geschiedenis totempalen
Totempalen, gesneden uit voornamelijk grote, rechte rode cederstammen en beschilderd in levendige kleuren, zijn typisch voor de inheemse cultuur van de Indianen. Het verfijnen van de kunst van het maken van totempalen, vond voornamelijk plaats in de afgelopen twee eeuwen, nadat Europese kolonisten de benodigde bewerkingsmaterialen introduceerden.
In de vroege 19e eeuw onderdrukten de kolonisten de First Nations en dreigden ze culturele uitingen, waaronder totempalen, te verbieden. Tot op de dag van vandaag wordt onder de inheemse bevolking het gebruik van totempalen gezien als een vorm van overleving en verzet tegen culturele en territoriale onderdrukking.
Sinds de jaren vijftig van de twintigste eeuw is de populariteit van totempalen enorm toegenomen, waarbij musea lokale stammen vroegen om totempalen te maken. Tegenwoordig hebben sommige Canadese bedrijven, die trots zijn op hun Canadese identiteit, zelfs totempalen voor hun bedrijfspanden, waaronder mijn achterneef.
Soorten totempalen
Voltooide totempalen worden vaak opgericht als onderdeel van Potlatch-ceremonies (feesten waarbij geschenken worden uitgewisseld) en verbeelden vaak kuifdieren die symbool staan voor specifieke familielijnen. Deze totempalen weerspiegelen de geschiedenis van die lijnen.
Dieren die vaak bovenaan de totempaal worden afgebeeld, zijn onder andere de bever, beer, wolf, haai, orka, raaf, adelaar, kikker of mug. De dieren bovenaan symboliseren verwantschap, groepslidmaatschap en identiteit, terwijl de rest van de paal de geschiedenis van een familie kan vertellen.
Soorten totempalen
De totempalen worden vakkundig gesneden uit rood cederhout en worden vervolgens geschilderd in de kleuren zwart, rood, blauw en soms wit en geel. Ze variëren in grootte, maar palen die voor het huis staan, kunnen wel meer dan een meter dik zijn aan de basis en soms wel 20 meter hoog. Zo kunnen de palen van afstand worden gezien.
Zogenaamde “schande-totempalen” zijn minder gebruikelijk, maar worden van oudsher gebruikt om de ‘buren’ te schande te maken, omdat ze bijvoorbeeld hun schulden niet hadden afbetaald. Tegenwoordig gebruiken First Nation gemeenschappen deze tactieken om tegen de overheid of het bedrijfsleven te protesteren.
Betekenis van de totempaal
Totempalen symboliseren personages en gebeurtenissen of hebben betrekking op de ervaringen van voorouders. Sommige van deze personages kunnen verschijnen in een abstracte vorm, terwijl andere delen van de totempaal juist zeer scherp en fijntjes zijn bewerkt.
Het houtsnijwerk kan bestaan uit dieren, zoals vissen, planten, insecten, maar soms kunnen ze ook mythologische figuren aanduiden. Sommige delen van de paal symboliseren dieren, andere delen kunnen een combinatie van een dier en mens vertegenwoordigen. Ook kan het dat een raaf wordt weergegeven met een lange, rechte snavel, terwijl de snavel van de adelaar gebogen is, en een bever is afgebeeld met twee grote voortanden.
De betekenis van de totempalen is lastig te verklaren, aangezien elke stam zijn eigen gebruiken heeft en er dus geen eenduidige verklaring is voor een bepaald uiterlijk van een paal. Sommige palen duiden bij de ene groep een viering aan, terwijl die paal bij een andere stam een artistieke betekenis heeft.
Totempalen hebben van oudsher nooit gediend om te verafgoden, ze worden puur ter illustratie gemaakt van gebeurtenissen.
Verschillende typen totempalen
Er zijn in totaal zes verschillende basistypen totempalen te onderscheiden:
- Huispalen voor de deur: deze paal is soms wel 6 tot 9 meter hoog en is meestal rijk gedecoreerd. De gravures vertellen het verhaal van de familie. Vaak worden deze palen geplaatst bij het huis van de leiders van een gemeenschap.
- Huispalen binnen: deze totempalen zijn meestal zo’n 2,5 tot 3 meter hoog en dienen om de dakbalk van het gemeenschapshuis te ondersteunen. De gravures vertellen meestal een verhaal over de familie van de eigenaar.
- Grafmonumentpalen: Deze totempalen zie je niet vaak. Ze kunnen wel 15 tot 18 meter hoog zijn en ze worden gemaakt voor de belangrijkere personen binnen een gemeenschap. Vaak wordt alleen het bovenste deel van de stam gegraveerd en wordt de as van de overledene in het bovenste deel bewaard.
- Herdenkingspalen: De herdenkingspalen worden meestal voor het gemeenschapshuis geplaatst en dienen als een herdenkingspunt voor nabestaanden van de overledene. In dat geval is de paal slechts óf alleen met één figuur aan de bovenkant gegraveerd, maar soms ook aan de onderkant. Andere herdenkingspalen herinneren aan een specifieke gebeurtenis, zoals een conflict dat is beslecht of een handelsovereenkomst die voorspoed heeft gebracht.
- Welkomstpalen: deze totempalen zijn vaak te vinden bij de ingang van een samenlevingsgemeenschap en verwelkomen de bezoekers. Sommige welkomstpalen zijn wel tien meter hoog. Meestal worden ze geplaatst langs een stroom of rivier, aangezien er ook bezoekers over water kwamen. Ze dienden ook om buitenstaanders af te schrikken en ze erop alert te maken dat ze een andere community binnendrongen.
- Spot- of schaamtepalen: deze soort totempaal is bedoeld om een andere stam of een specifiek persoon tot schaamte te dwingen. Vaak gaat het om een niet-afbetaalde schuld of omdat iemand een blamage heeft begaan. Een goed voorbeeld is de Seward Pole in Alaska. Hiermee is een voormalige Amerikaanse minister gesymboliseerd die de vrijgevigheid van zijn First Nations gastheren niet had beantwoord bij een Potlatch. Hij is vereeuwigd met een rode neus en oren. Bekijk hier een foto van de Seward Pole. Je kan hem bezichtigen in Saxton, Alaska.
Waar kun je totempalen bezoeken?
Haida Gwaii is een walhalla voor First Nations cultuur. Hier vind je stokoude totempalen en is de cultuur door de afgelegen ligging het meest in stand gebleven. Uitgehouwen en versierd door de First Nations, is een totempaal bekijken een populaire toeristische attractie voor veel toeristen. Elke totempaal heeft zijn eigen spirituele betekenis en is niet slechts een uiting van kunst. Hij vertelt de rijke geschiedenis van de stam of familie en kan talloze betekenissen hebben.
De beste plaatsen in British Columbia om totempalen te bezoeken
1. Vancouver Airport: Hoe eenvoudig kan het zijn….ze stapt in Vancouver uit het vliegtuig en direct kun je weer een punt van je bucketlist wegstrepen. In de aankomsthal op Vancouver Airport staan reeds een paar totempalen om je te verwelkomen in het land van de First Nations. Daarnaast staat er nog veel meer inheems houtsnijwerk verspreid over de luchthaven.
2. Stanley Park in Vancouver: In het prachtige stadspark van Vancouver staan maar liefst 9 totempalen in het gebied van Brockton Point.
3. Capilano Suspension Bridge: De Capilano Suspension Bridge ligt in het noordelijke deel van de stad Vancouver en is tevens een toeristische highlight in de stad. Ook hier staat een aantal totempalen.
4. Pan Pacific Hotel: Dit hotel in het centrum van Vancouver heeft een totempaal in de lobby. Ook als je niet in het hotel verblijft, kan je de totempaal gewoon bezichtigen.
5. Victoria, Vancouver Island: Bezoek de totempalen in het Beacon Hill Park. De collectie bestaat uit (waarschijnlijk) ’s werelds vierde grootste totempaal van maar liefst 38,1 meter hoog!.
6. Sechelt aan de Sunshine Coast: De gemeenschap van Sechelt heeft veel totempalen waaronder 5 in het Tsain-Ko Village Shopping Centre en 5 langs de waterkant bij Trail Bay.
7. Thunderbird Park in Victoria: Naast het Royal British Columbia Museum op 675 Belleville Street, staan nogal wat totempalen. Hier doen ze ook aan totempaal restauratie en af en toe te snijden ze een nieuwe totempaal hier.
8. Haida Gwaii: Haida Gwaii is misschien nog wel het totempaal walhalla van BC. Op deze eilandengroep, ook wel bekend als de Queen Charlotte eilanden, staan veel totempalen. Sommige staan verspreid over nederzettingen die alleen per boot bereikbaar zijn, andere staan in inmiddels verlaten dorpen en de meest populaire plaatsen om totems te bekijken zijn Old Massett op Graham Island en de verlaten dorpjes op Moresby Island en Anthony Island.
Totempalen van Haida Gwaii
Haida Gwaii is een eilandengroep op ongeveer 100 kilometer vanaf de westkust van British Columbia. Aan het zuidelijke einde van het archipel staat een verzameling totempalen, die het rijke artistieke verleden van het Haida-volk vertegenwoordigen.
De Haida stonden eerst bekend als Xhaaidlagha Gwaayaai of “Eilanden aan de grens van de wereld”, maar deze eilanden staan tegenwoordig bekend als Haida Gwaii of “Land van de Haida”. Het archipel omvat in totaal meer dan 3600 kleinere en grotere eilanden, met een geschiedenis die wel 7000 jaar in de tijd teruggaat. Door de geisoleerde ligging heeft er nauwelijks interactie plaatsgevonden met het vasteland van Canada.
De grootste groep van deze Haida totempalen is te vinden in het oude Haida dorp Ninstints. Het dorp wordt bewaakt wordt door zesentwintig van massieve totempalen. Op veel van de oude dorpslocaties, waaronder Hotspring Island, de favoriete halte voor veel zeekajakkers, staan totems in het zuidelijke deel van de archipel, dat door de UNESCO tot werelderfgoed is verklaard.
Andere prachtige plekken om de totems van Haida Gwaii te bekijken zijn net buiten Skidegate in Kaay Llnangaay bij het Haida Heritage Centre. Hier zijn zowel oude als moderne totems te vinden, evenals een carvers studio waar je kunstenaars bezig kunt zien die deze majestueuze totems creëren.
Haida Gwaii ligt ongeveer 100 kilometer uit de kust en is per vliegtuig eenvoudig bereikbaar, maar je kunt ook dagelijks de veerboot nemen vanuit Prince Rupert. De enkele reis duurt per veerboot ongeveer 7-8 uur, afhankelijk van de getijden. Om de eigenlijke totempalen te bereiken is een tocht met een float plane nodig, een charterboot of een 4-daagse zodiac tocht met een lokaal tourbedrijf nodig.
De Haida hebben besloten de levensduur van de totempalen van SGang Gwaay op natuurlijke wijze te laten verlopen. Behalve het opruimen van puin en struiken die erop zouden kunnen groeien, doen ze geen moeite om ze te behouden, omdat ze geloven dat totempalen een natuurlijk leven hebben zoals een mens. Men schat dat de totempalen er nog maar 10 jaar zullen zijn en dan uiteen zullen zijn gevallen.
Hoogste totempaal ter wereld in Alert Bay
De hoogste totempaal ter wereld staat in Alert Bay, een klein eilandje voor de kust van het grotere Vancouver Island. Met een hoogte van wel 73 meter is dit de hoogste totem in zijn soort ter wereld. Toch zijn er veel mensen die deze status bekritiseren en van mening zijn dat deze totempaal de titel niet verdient.
Discutabel record
De totempaal in dit plaatsje is in feite opgebouwd uit twee delen, het ene deel is 54 meter hoog, het andere deel drie meter. De meeste totempalen vertegenwoordigen slechts één familie of stam en bestaan daardoor slechts uit één deel. De totempaal in Alert Bay is bedoeld om verschillende facties van de Kwakwaka’wakw-bevolking te vertegenwoordigen. De figuren op de totempaal omvatten de Sun Man, een walvis, een oude man, een wolf, de Thunderbird en zijn neef, de Kulusł, een tweekoppige slang, een beer met een zalm en een raaf met koper.
Ondanks de statistieken waarmee de totempaal van de Alert Bay de titel mee heeft behaald, zijn de echte totempaal puristen het niet eens met de prijs. De totempaal zou volgens hen uit slechts één deel moeten bestaan. Zij vinden dat ’s werelds hoogste totempaal in Kalama, Washington (VS) staat, een totempaal uit één stuk van 46 meter hoogte.
Ook het feit dat deze ‘hoogste’ totempaal niet is gemaakt door een inheemse kunstenaar, zou een reden zijn om deze totempaal niet tot de hoogst erkende ter wereld te rekenen.
Blijkbaar ligt de nominatie voor de hoogste totempaal ter wereld nogal gevoelig, want eerder werd een uit delen opgebouwde totempaal van 60 meter hoog in Victoria, BC niet langer genomineerd na hevige protesten van grote groepen mensen.
De eisen om als hoogste totempaal ter wereld te worden genomineerd lijken dus te worden bepaald door het grote publiek, en terecht. Pogingen om een prijs in de wacht te slepen op andere manieren lijken hiermee dus te kunnen worden uitgesloten, maar dat betekent dus ook dat de totempaal dus niet de hoogste ter wereld is. Desondanks is het altijd een leuke plek om de enorme totempaal te bezoeken en te fotograferen.
Als je een totempaal wilt zien is British Columbia de beste plaats om ze te gaan bekijken. Ze komen ook wel elders voor, maar veel minder. Ken jij nog een mooie plaats om totempalen te spotten? Deel hem dan in de comments.
0 Reacties